Patricia Ryan Madson schreef in 2005 het boekje Improv wisdom. Daarin 13 lessen uit het improvisatietheater. Haar advies: pas die ook toe in het dagelijks leven.
Waarom dit pleidooi voor improvisietheater?
Madson stelt dat wij – ‘moderne mensen’ zeg maar – vooraf vaak veel te veel nadenken over dingen. Je voelt je dan goed voorbereid. Maar al dat plannen heeft ook nadelen:
- Je ziet vaak andere mogelijkheden niet meer.
- Als je doelen een prestigeproject worden, krijg je tunnelvisie, waardoor dat nog erger wordt.
- Je wacht nog even met daadwerkelijk de dingen doen die belangrijk zijn. Toch zijn er vaak meteen al kansen om te beginnen. Waarom zou je wachten?
Improviseren is een betere basishouding, zegt Madson. Stel je open voor wat zich aandient, sluit daarbij aan en bouw erop voort.
Hoe presenteert ze die lessen?
Het boekje is opgebouwd als 13 leefregels. Ze krijgen elk een hoofdstuk. Met de eerste drie kom je al een heel eind:
- Say yes. Krijg je een kans of deelt iemand een idee – neem het over, bouw erop voort, voeg er iets van je zelf aan toe. Dat vraagt optimisme en vaak ook moed, maar het leidt dikwijls tot een gezamenlijke weg. Zeg je nee of zeg je niets, dan blokkeer je die weg juist.
- Don’t prepare. Verwar het maken van een plan niet met het werken om je dromen te realiseren. Nee, dat gebeurt pas als je iets doet. Sterker nog:
‘The habit of excessive planning impedes our ability to see what is actually in front of us.’
Stoppen dus met overbodige plannenmakerij en besteed je aandacht aan wat er nu gebeurt. (Dat is trouwens les 6. Pay attention.)
- Just show up. Waar je bent maakt nogal wat uit. Je omgeving inspireert (of dwingt) zelfs. Je hebt helemaal geen ‘motivatie’ of plan nodig. In de juiste omgeving doe je vanzelf mee. Nu is thuiswerken echt geaccepteerd. Maar op kantoor heb je de interactie met klanten en collega’s die leidt tot nieuwe ideeën. Ga je naar de sportschool, dan weet je ook dat je beweging krijgt. Want je gaat niet heen om toe te kijken.
Zijn het gemakkelijke lessen?
Gemakkelijk te begrijpen. Misschien liggen ze zelfs wat veel voor de hand. En sommige pas je vast al toe.
Maar voor andere moet je misschien moeite doen of een drempel over. En dat zal per persoon verschillen ook.
Als je een lijstjesmens bent heb je vast al moeite met les 2. Dat lijstje – daar zit de angst achter om iets te vergeten of fout te doen. Voorbereiden doen we om die angst te vermijden.
Spreek je wel eens voor publiek? Schrijf je dan je hele verhaal uit? Grote kans dat alle spontaniteit verdwijnt. Je kunt beter de kernwoorden van je verhaal noteren en op een natuurlijke manier je verhaal vertellen, zegt Madson. Je komt dan natuurlijker over. En als er wat onverwachts gebeurt kun je daar relaxter op reageren.
Maar het toneel is toch wat anders dan ‘het leven’?
Madson stelt dus van niet en daar is veel voor te zeggen.
Want het leven is één grote performance. Bijna alles wat er gebeurt is interactie met andere mensen. Stel dat jij die verandert – dan verandert die voorstelling ook.
Meteen.
Probeer maar, zegt ze.
Je kunt toch niet alles improviseren?
Terecht punt. En dat claimt Madson ook niet.
Over een nieuwe baan of verhuizen naar een andere stad moet je zeker vooraf nadenken.
Aan de andere kant plannen we ook dan vaak te veel. Als je vervolgens alles wat gebeurt afmeet aan je plan, mis je kansen, omdat die daar niet in passen. Of je ze niet eens ziet.
Improv Wisdom is vooral een pleidooi om je open te stellen voor andere mogelijkheden, het onverwachte toe te laten en dat als basis nemen.
Maar dat is toch niet nieuw?
Inderdaad. Er is veel overlap met andere filosofieën voor – zeg maar – levenskunst:
- Pay attention (les 6) is verwant aan mindfulness.
- Stay on course (les 8) doet denken aan Stephen C. Hayes’ nadruk op waarden.
- En Wake up to the Gifts (les 9) is precies waar de ‘What Went Well’ oefening voor zorgt: noteer dagelijks drie dingen waar je dankbaar voor bent. Die kleine momenten van reflectie leiden binnen een week al tot meer optimisme en geluksgevoel, blijkt uit onderzoek uit de positieve psychologie.
Bekende dingen dus. Maar aan de andere kant voegt Madsons perspectief daar wel een heel frisse kijk aan toe. Het leven is theater, zegt ze. Maak wat van je eigen voorstelling!
Geef nog eens een voorbeeld?
Madson noemt er zelf één bij haar 11e regel ‘Act now’. Ze ziet dat een vrouw een lege drinkbeker het raampje van haar auto uit gooit, haar raampje dicht draait en weg rijdt. Zonder na te denken pakt ze de drinkbeker op en gooit ‘m in de vuilnisbak.
Het helpt niet zoveel als je je alleen maar opwindt over het gedrag van een ander. Het gaat er alleen maar om wat je zelf doet.
En uit je eigen ervaring?
Toen onze jongste dochter naar haar studentenkamer vertrok, bespraken Linda en ik de toekomst. Rommelen we door tot aan ons pensioen? Of pakken we samen een nieuw project op? We hadden dingen kunnen roepen als een nieuw huis bouwen of samen een bedrijf beginnen.
Maar al bij het eerste idee reageerde ze spontaan met: Ja! Dat gaan we doen.
Het gevolg? In 2019 woonden we een klein halfjaar in Schotland.
Kortom?
Improv Wisdom van Patricia Ryan Madson bevat praktische levenslessen gebaseerd op de gedachte dat je meer uit het leven haalt als je dat niet al te veel plant, maar vooral improviseert.
En nu?
Begin vandaag nog tegen alles ‘ja’ te zeggen (en de ‘maar’ in te slikken). Probeer dan de tweede en derde les, tevens de ondertitel: Don’t prepare – just show up.
Ik ben benieuwd hoe dat bevalt.